فرهنگ شغل‏های دوره قاجاریه بر اساس (شرح زندگانی من، سیاحت ‏نامه ابراهیم ‏بیگ، کتاب ‏احمد یا سفینه طالبی و مسالک المحسنین)

این پژوهش، فرهنگ‏ نامه‏ای است درباره‏ ی مشاغل رایج در دوره‏ ی قاجاریه، پژوهشگر تاریخ اجتماعی ایران به خوبی می‏ تواند از طریق بررسی کمّ و کیف شغل‏ های آن روزگار، به جامعه‏ شناسی این دوره از تاریخ کشور پی ببرد. آن چه ضرورت انجام چنین پژوهشی را بیشتر می‏سازد این است که تاکنون کتاب مرجع مناسبی در این باره به نگارش در نیامده است. هدف در انجام چنین کاری تهیه فرهنگی‏ست، که قابل استفاده‏ ی همه‏ ی ادب دوستان باشد. روش کار به این صورت بود، که پس از انتخاب موضوع تمام پایان‏ نامه‏ ها و کتاب‏های مرتبط با فرهنگ‏ها مورد تفحص قرار گرفت، پس از حصول اطمینان از وجود نداشتن چنین کاری، کار مطالعه و فیش‏ برداری از منابع مورد نظر (شرح زندگانی من، سیاحت نامه ابراهیم بیگ، کتاب احمد یا سفینه طالبی و مسالک المحسنین)، آغاز و تمام شغل‏های اشاره شده، در این کتاب‏ها جمع آوری شد. پس از این مرحله تعریف و توضیح کلیه شغل‏ها در فرهنگ‏های مادر دهخدا و معین، دائره‏المعارف مصاحب و فرهنگ «اصطلاحات دوره‏ی قاجاریه مربوط به قشون و نظمیه» استخراج شد، سپس این توضیحات در کنار اطلاعات یافت شده، از کتاب‏های منبع قرار گرفته و مشابهت‏ ها و تفاوت‏ های آن‏ها مشخص شد. در طول این کار به شغل‏هایی برخوردیم، که در فرهنگ‏ها و دائره المعارف‏های معاصر بدان‏ها اشاره نشده بود. در موارد بسیاری هم‏ گاهی توضیحات فرهنگ‏ها و دائره المعارف‏ها مفصل‏تر و کامل‏تر بود؛ گاهی هم در کتاب‏های مطالعه شده به جزئیاتی اشاره شده بود که فرهنگ‏ها به آن اشاره نکرده بودند.